Από την ίδρυσή του, το 1977, το Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδας στο κέντρο της Αθήνας (Νίκης 39) αποβλέπει στη μελέτη και προβολή της πολύχρονης ιστορίας των Ελλήνων Εβραίων. Η μόνιμη συλλογή δομείται σε θεματικές ενότητες και περιλαμβάνει 10000 αντικείμενα ιστορικής αξίας που αφορούν στους λατρευτικούς χώρους, τις θρησκευτικές εορτές και τελετές και τον κύκλο της ζωής των εβραϊκών πληθυσμών της Ελλάδας. Σε ξεχωριστό χώρο γίνεται αφιέρωμα στον ποιητή των Ιωαννίνων Γιοσέφ Ελιά.
Η τύχη των Εβραίων της Ελλάδας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εξετάζεται ανά κοινότητες. Εντύπωση προκαλεί η σωτηρία των 272 Εβραίων της Ζακύνθου τον Δεκέμβριο του 1943 χάρη στη γενναία παρέμβαση του δημάρχου του νησιού Λουκά Καρρέρ και του αρχιεπισκόπου Χρυσόστομου. Ο τελευταίος σε επιστολή του στον Χίτλερ ζήτησε να μη διωχθούν οι Εβραίοι του νησιού και παρέδωσε ονομαστικό κατάλογο που περιελάμβανε μόνο δύο, το δικό του και του δημάρχου. Αναφορά γίνεται και στους Εβραίους της Κρήτης. Ανάμεσα στα σχετικά τεκμήρια ξεχωρίζουν δύο καλλιγραφημένα σχολικά τετράδια που εβραιόπουλα των Χανίων εμπιστεύτηκαν σε χριστιανό συμμαθητή τους πριν επιβιβαστούν στο μοιραίο Τάναις τον Ιούνιο του 1944.
Τέλος το Εβραϊκό Μουσείο φιλοξενεί περιοδικές εκθέσεις, Βιβλιοθήκη για ανάγνωση και έρευνα, φωτογραφικό αρχείο και βέβαια προσφέρει ποικίλα εκπαιδευτικά και επιμορφωτικά προγράμματα με έμφαση στο Ολοκαύτωμα.
Μια άλλη ιστορική αναδρομή υπόσχεται το Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης στην Πλάκα (Τριπόδων 23). Στον ατμοσφαιρικό χώρο του, ένα διατηρητέο κτήριο στον αρχαιότερο δρόμο της Αθήνας, διασώζεται η ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης ενώ με προσομοίωση τάξης ζωντανεύουν μνήμες από τα σχολικά χρόνια περασμένων δεκαετιών. Εκτός από τα πλούσια σχολικά εκθέματα (ποικίλοι χάρτες, γραφικά είδη, εποπτικά μέσα) στο Μουσείο εκτίθενται μία από τις μεγαλύτερες συλλογές σχολικών βιβλίων και εκπαιδευτικού υλικού από τον 17ο έως τον 20ο αιώνα καθώς και οικιακά σκεύη για τη σίτιση των μαθητών την περίοδο του πολέμου.
Τα δε εκπαιδευτικά προγράμματα (ενδεικτικά Η κουκουβάγια των παλιών βιβλίων, Η ιδιωτική ζωή των βιβλίων, παιχνίδια θησαυρού) απευθύνονται σε μαθητές όλων των βαθμίδων επιδιώκοντας μία διαδραστική γνωριμία του παλιού σχολείου. Προβλέπεται επίσης βιωματική ξενάγηση στα μνημεία της Πλάκας.
Τα δε εκπαιδευτικά προγράμματα (ενδεικτικά Η κουκουβάγια των παλιών βιβλίων, Η ιδιωτική ζωή των βιβλίων, παιχνίδια θησαυρού) απευθύνονται σε μαθητές όλων των βαθμίδων επιδιώκοντας μία διαδραστική γνωριμία του παλιού σχολείου. Προβλέπεται επίσης βιωματική ξενάγηση στα μνημεία της Πλάκας.
Σμαράγδη Γαλημιτάκη
