KAΤΟΛΑΣ

Πρόκειται για τη σημερινή οδό Μουσούρων, τα λεγόμενα Κεράδικα των νεότερων χρόνων εξαιτίας των κηροπωλείων που υπάρχουν. Βρίσκεται δυτικά της Δημοτικής Αγοράς Χανίων και έχει πεζοδρομηθεί τα τελευταία χρόνια. Η ονομασία αποδίδεται στη φράση ΄΄κάτω όλα΄΄  (βλ. γραφή Κάτωλας) από μεσαιωνικό οχετό της περιοχής για τα λύματα. Πιθανότερη όμως ευμολογική προέλευση θεωρείται η ενετική λέξη gatolo=οχετός, οπότε είναι ορθότερη η γραφή με όμικρον.

Στον Κάτολα υπήρχε κεντρική πλατεία και πύλη εξόδου προς την ύπαιθρο και το Ρέθυμνο που ονομαζόταν ή Καλέ Καπί επί Τουρκοκρατίας (βλ. εικονίδιο). Η πόρτα της πύλης άνοιγε και έκλεινε με την πρώτη και την τελευταία, αντίστοιχα, αναγγελία του μουεζίνη του τεμένους του Χουσεϊν Πασά, πορθητή του Ρεθύμνου. Η πύλη κατεδαφίστηκε το 1908.

Αξίζει να αναφερθεί ότι μπροστά στην πύλη το Μάιο του 1896 σημειώθηκε η δολοφονία του καβάση του Ρωσικού Προξενείου Γεώργιου Κοτζάμπαση καθώς και του καβάση του Ελληνικού Προξενείου Γιώργη Κουβαριτάκη από Τουρκοκρητικούς, Οι στυγνές δολοφονίες τους πυροδότησαν τριήμερη σφαγή των χριστιανών της πόλης, η οποία τερματίστηκε με την παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων.

Ο Κάτολας της τουρκοκρατίας